«افسردگی: بیایید حرف بزنیم»؛ این شعار سازمان بهداشت جهانی در سال 2017 و با هدف افزایش توجه و آگاهی عموم مردم نسبت به موضوع افسردگی بود که البته همچنان مورد توجه سازمان‌های بهداشت و سلامت جهانی است. افسردگی اگرچه جغرافیای خاصی نمی‌شناسد اما در ایران هم روز‌به‌روز بر تعداد مبتلایان به این بیماری افزوده می‌شود.
بحران اقتصادی این روزهای ایران، فشارهای روانی را افزایش داده که به عقیده بسیاری از روانشناسان و جامعه‌شناسان، تاثیر این وضعیت در ماه‌های آینده بیشتر مشخص خواهد شد که البته برآوردهای ابتدایی نشان از افزایش آمار طلاق، نزاع خیابانی و ... دارد. پرسش اینجاست در شرایطی که علاوه‌بر زمینه‌های ژنتیکی و ارثی در شرایطی که اقتصاد و کار جامعه، زمینه‌ساز افسردگی است چگونه می‌توان این بیماری را به موقع تشخیص داد و راه‌های مقابله با آن چیست. دو روانشناس در گفت‌و‌گویی از عوامل زمینه‌ساز افسردگی، راه‌های شناخت و روش مقابله با آن می‌گویند.
افسردگی چیست و افراد افسرده چه مشخصاتی دارند؟
جلالی ندوشن روانپزشک، روان‌درمانگر و استادیار گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «مهمترین علامت افسردگی یکی از دو حالت زیر است: یا فرد احساس غم و اندوه می‌کند که ممکن است این غم و اندوه به حالت گریه کردن، احساس غمگینی، احساس سرحال نبودن یا همان حالتی که در بین مردم معروف به افسرده یا دپرسی است، خود را نشان دهد.
مشخصه دوم اینکه فرد احساس مثبت و علاقه خود را نسبت به کارهایی که پیش از این معمولا برای او لذتبخش بود، از دست می‌دهد. اگر یکی از این دو حالت بروز کند علایم افسردگی است. اما علایم دیگری هم همواره در کنار این دو عامل وجود دارد؛ شامل تغییراتی در خواب؛ کم خوابی یا پرخوابی، کاهش انرژی، تغییر در اشتها و مواردی همچون احساس ناامیدی یا فکر کردن به خودکشی است.
برای اینکه مشخص شود فردی مبتلا به افسردگی است لازم است یکی از دو حالت اول در کنار علایم بالا وجود داشته باشد تا پزشک تشخیص افسردگی دهد. البته این تغییرات باید یک دوره تداوم داشته باشد و دست‌کم این اختلالات دو هفته طول بکشد تا احتمال تشخیص افسردگی مطرح شود. علاوه‌براین موارد، ما همواره تاکید می‌کنیم که فکر خودکشی باید به عنوان یک علامت برای فرد و اطرافیان او تلقی شود و اگر کسی مدام به این موضوع فکر می‌کند باید به پزشک مراجعه کند.
در صورت بروز عوامل افسردگی چه کاری باید انجام داد؟
افسردگی می‌تواند یک بیماری روانپزشکی باشد یا به‌ صورت تظاهری از انواع بیمارهای دیگری بروز پیدا کند. علاه براین مصرف برخی از داروها ممکن است باعث افسردگی شود. وقتی فردی دچار افسردگی می‌شود باید عامل بروز آن مشخص شود. پس این تشخیص، متخصص می‌خواهد و خوددرمانی جایی ندارد. در مرحله اول باید به یک پزشک عمومی یا روانپزشک مراجعه شود. اگر فرد دسترسی به روانپزشک دارد بهتر است به روانپزشک مراجعه کند. اگر هم امکان دسترسی به روانپزشک وجود نداشته باشد، پزشک عمومی یا پزشک خانواده می‌تواند تشخیص اولیه را انجام دهد اما در مرحله بعد مراجعه به متخصص ضروری است. ذکر این نکته هم ضروری است که افسردگی متغیر است و می‌تواند از حالت خفیف تا شدید باشد و متناسب با شدت افسردگی باید معالج انتخاب شود.
آیا کودکان هم افسرده می‌شوند؟
بله، افسردگی از کودکی تا سالمندی وجود دارد و در دو طیف کودکی و سالمندی ممکن است علایم متفاوتی داشته باشد. در مورد کودکان پیچیدگی بیشتر است که البته از یک سنی به بعد، کودکان می‌توانند شرایط روانی خود را تشخیص دهند. در سن‌های پایین‌تر ممکن است به شکل بی‌قراری، بی‌تابی و ناتوانی، پرخاشگری و تحمل نکردن ناکامی رخ دهد. هر کدام از این عوامل در صورت شدت، می‌تواند علایم افسردگی در کودکان باشد. اگر کودکی یک سری از مشکلات رفتاری داشته باشد که باعث شود مانع از تربیت نشود نیاز است که کودک به پزشک مراجعه کند. از لحاظ درمانی و تشخیص هم موضوع برای سالمندان تا اندازه‌ای مشابه است.
افسردگی سالمندان معمولا چه مشخصاتی دارد؟
افسردگی در سالمندان ممکن است با شکایت جسمی و دردهای پراکنده همراه شود. مشخصه اصلی افسردگی در سالمندان، پراکنده بودن درد است که عموما با درمان‌های معمولی پزشکی قابل درمان نیست. فرد سالمند ابتدا و در مرحله اول از افسردگی شکایت نمی‌کند و از دردهای بدنی می‌گوید که البته این دردها با دارو و درمان مربوط به آن درد بهبود پیدا نمی‌کند و نیاز به درمان افسردگی وجود دارد.
با افسردگی فصلی چه باید کرد؟ چه کسانی مستعد افسردگی پاییزه هستند؟
خلق‌وخوی انسان واکنش‌پذیر است و وقتی ما تغییری در نور یا یک خبر بد می‌شنویم ممکن است خلق تغییر کند. وقتی ما از بیماری افسردگی حرف می‌زنیم باید دو هفته طول بکشد و تاثیر منفی بر عملکرد بگذارد. در مورد افسردگی فصلی که معمولا در پاییز یا زمستان رخ می‌دهد ممکن است شدت افسردگی بیشتر شود. کسانی که استعداد افسردگی دارند ممکن است در این فصل‌ها، افسردگی دوباره برگردد یا اینکه شدت پیدا کند. روند درمان افسردگی فصلی، فرقی با افسردگی عادی ندارد و ممکن است درمان کمکی بیشتری نیاز داشته باشد. کاهش شدت نور و کاهش طول روز باعث می‌شود که انسان روحیه غمگین‌تری داشته باشد و این در اشخاصی که استعداد افسردگی بیشتری دارند، ممکن است بیشتر رخ دهد.
ترنس سکشوال‌ها بیشتر نیاز به مراجعه به پزشک دارند؟
آمارهای رسمی می‌گویند که ترنسکشوال‌ها به دلایل مختلف، پتانسیل بیشتری برای افسردگی دارند و براساس برخی آمارها، بیش از 40 درصد این افراد دست‌کم یک بار اقدام به خودکشی را تجربه کرده‌اند. صابری، روانشناس متخصص در زمینه دوجنسی‌ها درباره این موضوع می‌گوید: «افراد ترنسکشوال طبیعتا مواجهه بیشتری با مشکلات روانی از جمله افسردگی دارند که در بعضی با تغییر شکل جنسی افسردگی کاهش پیدا می‌کند که البته برعکس این موضوع هم هست و ممکن است دچار سرخوردگی شوند. یکی از موارد مهم پیش از عمل توجه به همین افسردگی است.
بعضی نیاز به مشاوره درمانی دارند و بعضی هم نیاز به دارو. کسانی هم که مراجعه می‌کنند باید دایم پیگیر سلامت روان باشند و این روند درمان بعد از عمل هم باید ادامه پیدا کند که البته بیشتر آنها بعد از عمل مراجعه نمی‌کنند. طبیعتا این افراد اگر در دوران کودکی موردتوجه قرار بگیرند و به روانشناسان مجرب مراجعه کنند امکان دارد با برنامه‌های درمانی مواردی را که خیلی حاد نشده، تغییر دهند. هرچند که این نظریه مورد ایراد است چون برخی معتقدند که این عارضه در ٥-٤ سالگی بروز پیدا می‌کند و نمی‌توان آن را تغییر داد. بعد از تشخیص ترنسکشوال‌بودن یک فرد، حتما نیاز به روانشناس هم برای والدین و هم خود افراد وجود دارد و این مراجعه به روانشناس ضروری است.

منبع: سلامت نیوز